Miriam van Reijen, 'Spinoza. De geest is gewillig, maar het vlees is sterk',

Samenvatting  boek.

Auteur: M. Van Reijen

Nederlands
180 pagina's
Klement
maart 2008
Alle productspecificaties


Dit boek wil vooral het actuele belang laten zien van Spinoza's denken, dat in bepaalde opzichten als tegendraads kan worden gekenmerkt. Het schetst een weg naar wat Spinoza het 'ware goed' noemt, een individuele levenskunst, waarin inzicht, deugd, macht, vrijheid en vreugde samenvallen. Het schetst ook een weg naar het 'hoogste goed', een tegelijk verleidelijk en realistisch perspectief van een samenleving waar de mens, juist door zich met anderen te verenigen, zijn hoogste eigenbelang realiseert.

Het boek maakt korte metten met de nog steeds gangbare opvatting dat in Spinoza's filosofie, net als bij de Stoïcijnen en Descartes met hun sterk rationalistische inslag, de ratio de emoties de baas zou kunnen. Een belangrijk basisidee in Spinoza's werk is immers juist dat de rede niets vermag tegenover de passionele drijfveer van het 'vlees', zodat zij zelf tot passie wordt.

Recensie(s)

Over Spinoza (1632-1677) zijn in de afgelopen jaren veel boeken verschenen, die ofwel een bepaald aspect van de filosoof of zijn werk belichten ofwel een poging doen zijn denken te verduidelijken. Het boek van Van Reijen valt vooral in de laatste categorie. Het draait vooral om de praktische, psychologische en politieke kanten van Spinoza's werk en het belang van zijn denken voor de actualiteit. Prettig is, dat Van Reijen goed toelicht op welke manier zij Spinoza benadert en interpreteert. In zijn voorwoord zegt Herman De Dijn (hoogleraar te Leuven) dat Spinoza's filosofie aan bod komt op 'een bevattelijke manier die het midden houdt tussen een al te populariserende en een al te academische behandeling. De uiteenzetting steunt op een grote vertrouwdheid met Spinoza's teksten en op de overtuiging dat hij het bij het rechte eind heeft.' Het boek gaat ook in op vergelijkingen tussen aspecten van het denken van Spinoza en dat van bijvoorbeeld Freud en Sartre. De niet te simpele en toch toegankelijke manier waarop zij dit doet, maakt dit boek tot een goede, hedendaagse inleiding op het werk van Spinoza.

Drs. Monique Groot




Zelden was ik het minder met een recensie eens dan met de bijdrage van mijn anoniem gebleven voorganger. Ik vind Mirjam van Reijens boek een uitstekende bijdrage aan het denken over de betekenis van Benedictus de Spinoza voor het (ons) dagelijks leven. Zeker, de schrijfster heeft Spinoza hoog en ze steekt haar respect voor de meester niet onder stoelen of banken. Maar voor wie een beetje kan lezen bespreekt ze zijn filosofie - in het bijzonder de Ethica - op een een heldere, overzichtelijke manier. En mogen haar interpretaties soms wat vergezocht zijn, onveranderlijk stemmen ze tot heilzame overpeinzing. Minpuntjes zijn wat mij betreft alleen de stilistische slordigheden en Van Reijens neiging tot overcompleetheid. Dat Spinoza-expert Herman de Dijn dit boek in zijn voorwoord van harte aanbeveelt, zou eigenlijk al genoeg moeten zeggen.




Vol verwachting kocht ik onlangs dit boek: wie wil er niet meer over het gevarieerde en nog steeds uitdagende denken van Spinoza weten? Om eerlijk te zijn: dit boek is mij tegengevallen. Dat komt door twee oorzaken: 1. Het is ongestructureerd. Weliswaar is er een mooie hoofdstukverdeling maar de tekst van het boek is een verzameling van losse zinnen zonder een duidelijk betogende lijn. Het leest als een verzameling aantekeningen met af en toe een concreet voorbeeld. Maar een betoog is het nergens. 2. Schrijfster Miriam van Reijen is zó overtuigd dat Spinoza het bij het rechte eind had dat ze een ANALYTISCHE duiding WAAROM dat eigenlijk voor haar zo is maar heeft overgeslagen. Het boek mist een grondige analyse van Spinoza's denkbeelden: het problematiseert niets en gaat ook niet met een nauwkeurige filosofisch scheermes langs Spinoza's belangrijkste thesen. Eigenlijk is het probleem dat Van Reijen teveel en GELOVIGE SPINOZIST blijft die niet kritisch naar Spinoza wil kijken. Kortom: dit boek is het niet. Men kan zich voor Spinoza beter wenden tot de lezingen van Nadler en De Dijn. Een gemiste kans. Het wordt tijd dat Rüdiger Safranski zich eens over Spinoza buigt.

http://spinoza.blogse.nl/log/de-geest-is-gewillig-maar-het-vlees-is-sterk.html


.
Edit: Topic titel aangepast

Wil je ons attenderen op een boekbespreken?
Dan kunnen een paar zinnen en een link.

Of wil je een gedachtenwisseling over iets specifieks?
Het is me niet helemaal duidelijk.

Naar aanleiding van de gedachtenwisseling "Don t tap my phone" en bericht nr 7  van caspar en nr 8 van jou mariakat   "Naties zijn net als mensen" ..kwam ik met mijn gedachten bij het boek terecht waarbij vooral de laatste regel  van het eerste stukje mijn belangstelling had.


Dit boek wil vooral het actuele belang laten zien van Spinoza's denken, dat in bepaalde opzichten als tegendraads kan worden gekenmerkt. Het schetst een weg naar wat Spinoza het 'ware goed' noemt, een individuele levenskunst, waarin inzicht, deugd, macht, vrijheid en vreugde samenvallen. Het schetst ook een weg naar het 'hoogste goed', een tegelijk verleidelijk en realistisch perspectief van een samenleving waar de mens, juist door zich met anderen te verenigen, zijn hoogste eigenbelang realiseert.



Een boekbespreking is wel erg bewerkelijk.

Ikzelf lees het en neem het mee in mijn ideen over de werkelijkheid.

gr.marmot

Dat de geest gewillig is maar het vlees sterk, vertelt ons mogelijk iets over onze vermeende vrijheid van zijn en handelen.

Iets wat mogelijk ook voor naties zal gelden.

In elk geval een spannende gedachte .


marmot

marmot schreef:Het schetst ook een weg naar het 'hoogste goed', een tegelijk verleidelijk en realistisch perspectief van een samenleving waar de mens, juist door zich met anderen te verenigen, zijn hoogste eigenbelang realiseert.

Dit is wat je in je OT ook al onderstreepte, maar je bedoeling verdween in de hoeveelheid andere info die je mee kopieerde.
Het klinkt wel erg paradoxaal.
Kun je dit nader verklaren, waarom je dit eruit pikte?
Misschien met een voorbeeld.

Dat de geest gewillig is maar het vlees sterk, vertelt ons mogelijk iets over onze vermeende vrijheid van zijn en handelen.

Is in ieder geval reeëler dan wat meestal gezegd wordt.
"De geest is gewillig, maar het vlees is zwak."

Als je je verenigd voelt met anderen (of vooruitmaar zelfs met heel de mensheid) zal het je doen en laten beinvloeden, ik durf te stellen dat je dan zonder dat expliciet na te streven de wereld een stukje mooier zal maken.
Het gaat om de verstandelijke liefde tot GOD. Iets wat Spinoza zo mooi onder woorden bracht met zijn AMOR INTELLECTUALIS DEI iets wat een hoge misschien wel de hoogste vorm van gemoedrust en geluk zou kunnen bewerkstelligen.

marmot

Heb je het in deze 2 zinnen niet over 2 totaal verschillende dingen?

Daarbij klinken mij beide zinnen erg vaag in de oren.
Ik kan me daar niets bij voorstellen.

Mariakat, ik kan me niet voorstellen dat jij de verbanden niet ziet.
 
In de verstandelijke liefde tot GOD zit toch zonder alles te  willen of te kunnen begrijpen het besef dat alles volgens de natuurwetten zal verlopen.Ook onze inbreng maakt daar deel van uit, wij zijn geen staat in een staat..Het gaat zoals het zal gaan, dat wordt vaak gezien als een deterministisch kijk, en dat is eigenlijk ook zo, maar zonder dat daar een plan achter steekt, door ons te voorspellen of te voorzien is, ook het leerproces speelt  mee in de keten van oorzakelijkheid, ik zei het al eens we zijn in wording.
 
 
marmot

marmot schreef: 
In de verstandelijke liefde tot GOD zit toch zonder alles te  willen of te kunnen begrijpen het besef dat alles volgens de natuurwetten zal verlopen.

Dat is een aanname, die op niets lijkt te zijn gebaseerd dan op een verlangen naar iets wat je verenigt met ..... ieder kan dat zelf invullen.
Lastig wordt het nog meer, als je woordje God schrapt.
Spinoza was op zijn manier nog gelovig en ik niet.
Voor zijn tijd heeft hij uiterst onafhankelijke gedachten (van de kerk) gehad.
Als eerste heel frappante dingen gezegd, maar moeilijker voor zichzelf in te vullen door atheïsten, dan voor de moderne manier van een niet Bijbelse god verering.

Ik kan niets met de term verstandelijke liefde.
Liefde is een emotie.
En inderdaad krijg je het gevoel van vereniging met het object van je liefde, als deze niet baatzuchtig is.
Als het woord verstandelijk voorbij komt, komt er de rede, een verklaring en doel wensend aspect bij.
Dan krijg je een totaal ander begrip dan datgene we bedoelen met liefde.
Dan komt het aspect van de wetten van mijn natuur om de hoek kijken, het willen overleven, desnoods ten koste van het leven om mij heen.

Ik heb geen liefde voor natuurwetten.
Hoe kan ik houden van een feit dat me verteld dat als ik struikel, ik zal vallen en me waarschijnlijk pijn zal doen?

Misschien bedoel je wetmatigheden, die gelden in de natuur.
Maar ook daar kan ik moeilijk liefde voor opbrengen.
Het respecteren dat de wolf het lam zal opvreten, en niet andersom, daarbij me voorhoudend dat dat de natuur is, zal me nog wel lukken.
Maar dat is wat anders dan liefde.

marmot schreef:Naar aanleiding van de gedachtenwisseling "Don t tap my phone" en bericht nr 7  van caspar en nr 8 van jou mariakat   "Naties zijn net als mensen" ..kwam ik met mijn gedachten bij het boek terecht waarbij vooral de laatste regel  van het eerste stukje mijn belangstelling had.


Dit boek wil vooral het actuele belang laten zien van Spinoza's denken, dat in bepaalde opzichten als tegendraads kan worden gekenmerkt. Het schetst een weg naar wat Spinoza het 'ware goed' noemt, een individuele levenskunst, waarin inzicht, deugd, macht, vrijheid en vreugde samenvallen. Het schetst ook een weg naar het 'hoogste goed', een tegelijk verleidelijk en realistisch perspectief van een samenleving waar de mens, juist door zich met anderen te verenigen, zijn hoogste eigenbelang realiseert.



Een boekbespreking is wel erg bewerkelijk.

Ikzelf lees het en neem het mee in mijn ideen over de werkelijkheid.

gr.marmot

Het volgende (in het bijzonder het vet gedrukte ) wil ik er nog aan toevoegen.


Zelden was ik het minder met een recensie eens dan met de bijdrage van mijn anoniem gebleven voorganger. Ik vind Mirjam van Reijens boek een uitstekende bijdrage aan het denken over de betekenis van Benedictus de Spinoza voor het (ons) dagelijks leven. Zeker, de schrijfster heeft Spinoza hoog en ze steekt haar respect voor de meester niet onder stoelen of banken. Maar voor wie een beetje kan lezen bespreekt ze zijn filosofie - in het bijzonder de Ethica - op een een heldere, overzichtelijke manier. En mogen haar interpretaties soms wat vergezocht zijn, onveranderlijk stemmen ze tot heilzame overpeinzing. Minpuntjes zijn wat mij betreft alleen de stilistische slordigheden en Van Reijens neiging tot overcompleetheid. Dat Spinoza-expert Herman de Dijn dit boek in zijn voorwoord van harte aanbeveelt, zou eigenlijk al genoeg moeten zeggen.

We passeerden elkaar. 

Reactie op jouw bericht  nr 9 mariakat.

Mogelijk heb je een punt, daar moet ik nog over   peinzen.

Wat liefde is kan ik ook niet precies duiden.

Misschien is  RESPECT hebben in dit verband een betere benadering..

Rekening houden met de natuurwetten door lering en ervaringen.


marmot

mariakat schreef;


Misschien bedoel je wetmatigheden, die gelden in de natuur.
Maar ook daar kan ik moeilijk liefde voor opbrengen.
Het respecteren dat de wolf het lam zal opvreten, en niet andersom, daarbij me voorhoudend dat dat de natuur is, zal me nog wel lukken.
Maar dat is wat anders dan liefde.

Mariakat, ik meen met de eerste zin in jouw stukje hierboven te begrijpen dat jij natuur ziet buiten de mens en/of de mensheid om.

Ikzelf zie de natuur als alles wat is.

Dhr Spinoza houd ons het volgende voor ter overweging.

"Verreweg de meesten die over gevoelens en gedrag van mensen hebben geschreven maken de indruk alsof dat voor hen geen natuurlijke zaken zijn die aan algemene natuurwetten onderworpen zijn, maar zaken die buiten de Natuur zouden staan. Je zou zeggen dat zij de mens zien als een staat in de staat. "

- Spinoza Nederlands filosoof 1632-1677
uit: Opera

Dan heb je me verkeerd begrepen.
Ik zie mezelf niet als apart van de levende natuur, zoals de tijdgenoten van Spinoza, dat bijna 100% deden.
Niet als een staat in een staat, zoals Spinoza dat omschreef, zoals hij dat zag bij mensen om zich heen, die geloofden Gods schepping te zijn en als enigen die met een ziel geschapen waren.
Los en superieur aan alle andere levende wezens, die niet een eeuwig leven konden krijgen en ooit bij God in de hemel konden komen.

De wolf en het lam was een extreem voorbeeld om wat duidelijk te stellen.
Ik schreef ook:

Dan komt het aspect van de wetten van mijn natuur om de hoek kijken, het willen overleven, desnoods ten koste van het leven om mij heen.

Misschien ben ik dan ook zo'n wolf. 

Als ik respect heb voor de natuur zoals in dat voorbeeld, mag ik dan misschien ook respect opbrengen voor mijn eigen natuur?

Ik denk dan, jouw woorden volgend:
Van die natuur moet ik dan ook houden.

Nee, daar houd ik niet van, maar zal die moeten leren respecteren, ondanks wat mij in mijn jeugd is geleerd.
Ik realiseer me wel degelijk, dat ook ik een deel ben van die natuur met zijn eigen wetten.
En dat ik door beschaving me verre moet gaan houden van die eigen natuur en die geweld moet gaan aandoen.

Ik begrijp, dat als dat zou lukken, jij dat een hoger plan zou noemen.
Als ik het negatieve uit die natuur zou kunnen uitbannen, maar tegelkijkertijd moet ik aannemen dat ik ben die ik ben?
En waarom zou ik me op dat hogere plan moeten gaan bewegen, als de wolf dat niet hoeft, volgens de theorieën van de wetten van de natuur?

"Het is zoals het is."
Men hield ons dit voor, zo over de ander te denken en over de natuur.
Maar mag ik dan ook zo over mezelf denken?
Ik ben ook zoals ik ben, een wezen dat gedreven wordt door de wetten van de natuur.

Begrijp je, dat ik niet zo klakkeloos met dit soort gedachten, die je neerschreef mee kan gaan en dat die, bij een beetje doordenken, heel verwarrend zouden zijn?

In de loop der jaren hebben er zo nu en dan wat woorden op mijn scheerspiegel gestaan.

Nadeel bleek dat het je na verloop van tijd niet meer opvalt. Maar toch heeft het me vaak geholpen.

Op mij scheerspiegel schreef ik kort geleden met een vildstift " ALLES IS OORZAKELIJK"  en daar probeer ik rekening mee te houden.



marmot

Mogelijk gedachtengoed van Spinoza om te overdenken.God.

De god van spinoza en oa ook Einstein is een God die volledig samenvalt met de natuur, een God die alle substantie omvat, en een God 'die niet dobbelt met het heelal', waarmee hij bedoelde dat alles wat er gebeurd zich zonder uitzondering voegt naar de ordelijke wetten van de natuur.




In het laatste deel van de Ethica, komt Spinoza terug op de liefde tot God en de relatie tussen die liefde en de hoogste soort van kennis. Daaruit komt de hoogst mogelijke gemoedsrust voort, omdat de geest dan de dingen waarneemt onder het gezichtspunt van de eeuwigheid, namelijk zoals ze afhangen van God.[36] Deze specifieke combinatie van liefde tot God (opgevat als vreugde vergezeld van de idee van God als eeuwige oorzaak van die vreugde) en verstandelijke kennis, noemt Spinoza de Amor intellectualis Dei , de verstandelijke liefde tot God. Kennis van de hoogste soort toont ons de dingen zoals ze werkelijk zijn, dus als modi van de ene goddelijke substantie, die eeuwig is; niet in de zin van altijddurend, zonder begin of eind, maar in de zin van niet in enige duur of tijd uit te drukken.[37] Daarmee is die kennis ook 'eeuwig', en datzelfde geldt voor de geest, voor zover die over aanschouwend inzicht beschikt. Langs deze weg komt Spinoza tot een zeer uitzonderlijke leer van de eeuwigheid van de geest: 'De menselijke geest kan niet geheel ten gronde gaan met het lichaam, maar er blijft iets van over dat eeuwig is.'[38] Hiermee is uitdrukkelijk niet bedoeld dat de geest, met zijn herinneringen en dus zijn identiteit, na de dood van het lichaam blijft bestaan, zoals het christendom dat leert.[39] Het gaat Spinoza om de eeuwigheid als wezen van God: voor zover we de bestaande dingen opvatten als voortkomend uit het eeuwige wezen van God, dat wil zeggen onder het gezichtspunt van de eeuwigheid, is onze geest ook aan duur ontheven en dus eeuwig. De herinnering hoort onverbiddelijk tot de laagste soort van kennis en speelt hier dan ook geen rol; een hiernamaals, waarin ons bestaan onlichamelijk verder gaat (met bewustzijn van het gegeven dat het 'ons' bestaan is), is voor Spinoza een absurde gedachte. De troost die dit besef van eeuwigheid kan brengen, is dan ook van een geheel andere orde dan de hoop op beloning in een leven na de dood. Bij Spinoza is de deugd niet het vermijden van wandaden uit vrees voor straf of uit hoop op beloning. Het geluk is niet de beloning van de deugd, maar de deugd zelf: door deugdzaam te leven ervaren we vreugde.[40]

Tractatus theologico-politicus

Citeer jij deze teksten vanuit je christelijke of ander religie achtergrond?
Veel mensen, die niet (meer kunnen) geloven in een Bijbelse persoonlijke God maar (nog) met een duidelijk godsbesef zitten, verhuizen naar het pantheïsme.
Ook ik heb die fase een lange tijd gehad, maar ook dat heb ik los kunnen laten.

Waar blijf je met deze teksten van Spinoza, als je, zoals ik, niet (meer) gelovig bent?
Volledig zonder enig godsbesef.

Spinoza was een duidelijke pantheïst en ook uit citaten van Einstein blijkt veel van dat pantheïsme.
http://atheism.about.com/od/einsteingodreligion/tp/Einstein-on-a-Personal-God.htm
Zoals zovelen, die bewust bezig zijn met hun aangeleerde geloof in een god, die niet meer de God van de Bijbel kunnen accepteren, maar die niet hun geloof in de één of de andere god kunnen opzeggen, dus theïst blijven.

Wil jij toch een invulling voor een god?
Dan doe je feitelijk hetzelfde als al degenen, die zichzelf een god wensen, zoals die naar eigen filosofie (of voorgangers in die filosofie) zou moeten zijn.
Zoals ik dat ook jaren gedaan heb, tot ik besefte en ook durfte te uiten, dat ik, geen aangeboren godsbesef had, maar een aangeleerd.

BESEF is een ander woord voor BEWUSTZIJN
GodsBESEF is heel wat anders dan een GodsBEELD.

Klopt.
Wat wil je daarmee zeggen in dit verband?

Ik vroeg me af of je bedoelde te zeggen dat je er geen GodsBEELD meer op na hield. En dat zou mooi zijn. Want wat ik altijd lees is dat wie God wil leren zien zoals hij werkelijk is, wat men dan ook onder “God” moge verstaan, moet beginnen met zijn ideeën over of beelden van God op te geven. Net zoals om erachter te komen wie je wezenlijk bent, je elk idee over jezelf in de prullenbak stoppen.

Het godsbeeld had ik al langer afgeschaft dan het godsbesef.
Daar ben ik dan ook al heel jong mee begonnen, eigenlijk al voordat ik een beeld had gecreëerd.
Misschien is dat wel mijn eerste kritiek geweest op een kerk, die het stug volhoudt een beeld te willen maken van een God, die niet gekend kan/wil worden.

Guustaaf schreef:....God wil leren zien zoals hij werkelijk is, wat men dan ook onder “God” moge verstaan, moet beginnen met zijn ideeën over of beelden van God op te geven.

Zoals hij werkelijk is, schrijf je.
Is hij er dan wel volgens jou?
Als je weet dat hij niet gekend kan/wil worden, waarom zou je dan geloven dat hij er überhaupt wel is?

Als ik zie hoor en lees over de/het niet reduceerbare complexiteit van  alleen al de levende cel , moet er een ontwerp zijn, bij een ontwerp zie ik een ontwerper die ik ook God noem, een GOD  die samenvalt met de natuur als geheel.

Die complexiteit kan  ook volgens mij niet verenigbaar zijn met het idee van evolutie.

Verder zie ik alleen maar oorzakelijkheid waarbij de enige reden die ik kan bedenken is het OVERLEVEN....... I WIL SURVIVE van het individu de mens het dier en de plantenwereld.Dat wij elkaar daarbij nodig  hebben, samenleven,  is die niet reduceerbare en noodzakelijke complexiteit, zoals de CEL alleen kan functioneren door al zijn onderdelen als enzymen eiwitten enz.
Zo het grote zo het kleine.


marmot

Hoi Maria
Hoe kan men nu, als er sprake is van een Gods-BESEF, dus van een bewustzijn van Gods aanwezigheid, opeens dat besef of bewustzijn "afschaffen"??

Het verschil tussen God zoals hij door de mens,het zelf, ervaren wordt (zoals in de mystiek) en hoe hij in zichzelf is, wordt meestal aangegeven met de termen dat God immanent en transcendent is. In mijn postings over Bernadette Roberts kom ik er uitvoerig op terug.

En wat het niet gekend kunnen worden betreft, dat klopt zolang het zelf, het ego of de persoonlijkheid er nog is.

En of hij er volgens mij is? Wat ik schrijf is echt niet allemaal persoonlijke ervaring (als dat geen contradictie is) hoor. Mijn belangstelling voor dit onderwerp heb ik wel al heel lang en heb er zo het een en ander over gelezen. Maar lezen of informatie opnemen op het intellectuele niveau is nog heel wat anders dan zelfrealisatie hoor!

Overigens liet ik op de zin die jij citeert er nog een volgen. En die twee hangen samen.

Als god heelhetal immanent is is transcedentie onmogelijk volgens mij..

Wijzelf kunnen misschien buiten onszelf treden, maar zelfs daar heb ik twijfels.


marmot

Hoi Marmot
Ik denk dat jij van een IDEE, een gedachte dus uitgaat "Als god het heelal is..." . Maar gedachten,kunnen, net als gevoelens, herinneringen, fantasieën verlangens enz. - mentale activiteiten dus - waargenomen worden. En elders heb ik al een paar keer geschreven over het verschil tussen het waargenomene en de waarnemer, tussen object en subject dus.

De thematiek waar ik eigenlijk in al mijn postings over schrijf gaat daarover dat de diepste identiteit van de mens nooit het waargenomene kan zijn, dus nooit in het denken gelegen kan zijn, want gedachten kunnen worden waargenomen. En we zijn niet het waargenomene, maar de waarnemer, of beter geformuleerd, waarnemendheid, of kennendheid of weetendheid of bewustzijn.
En dat nu kan net als God, niet gekend worden in de gebruikelijke zin van het woord.