Ubuntu filosofie

lees onder punt 8 over Ubuntu >>>>> http://boeklezen2.blogspot.com/

8. Over UBUNTU - een aanvulling op de berichten van Jaap en Willy

De reactie van de mevrouw waarover Jaap spreekt in zijn onderstaande bericht, is erg belangrijk. In feite raakt Jaap hier aan de kern van de bedoeling van de sessies van de Waarheids- en Verzoeningscommissie. Die bedoeling kun je omschrijven als 'een manier vinden om gezamenlijk een toekomst op te bouwen'. De wijze waarop, of zo je wilt: het middel waarmee de commissie dit wilde bereiken, had alles te maken met UBUNTU, een begrip dat Willy in haar reactie al uiteenzette. Bisschop Tutu omschreef UBUNTU als: 'mijn menselijkheid is onlosmakelijk verbonden met de jouwe'. UBUNTU is dus een levensinstelling, een manier van met elkaar omgaan en een opvatting over het gezamenlijke bestaan, die geworteld is in de Afrikaanse cultuur.

De bewuste mevrouw, zij heet Cynthia Ngewu, luistert tijdens een bijeenkomst van de Waarheids- en Verzoeningscommissie naar het verhaal van de moordenaar van haar zoon. Aan het eind vraagt deze moordenaar haar om vergiffenis voor zijn daad.

Haar antwoord luidt zo:
'Die zogenoemde verzoening...als ik het goed begrijp...als het wil zeggen dat die dader, de man die Christopher Piet heeft vermoord, als het wil zeggen dat hij weer mens wordt, deze man, zodat ik, zodat wij allemaal onze menselijkheid terugkrijgen...dan ben ik het ermee eens, dan ben ik er helemaal voor.'

Krog noemt dit de meest volmaakte formulering van de wijze waarop de Afrikaanse onderlinge verbondenheid, op basis van de uitdrukking umuntu ngumumtu ngabantu (een mens is mens door andere mensen, d.w.z. UBUNTU), door gewone mensen in de praktijk wordt beleefd. Zij verklaart het antwoord van mevrouw Ngewu als volgt:

1. Cynthia Ngewu, werkster van beroep, gaf te kennen dat ze wist en inzag dat de moordenaar in staat was haar kind te vermoorden omdat hij elke menselijkheid had verloren, omdat hij niet meer menselijk was;
2. ze wist en zag in dat vergeving voor hém de mogelijkheid zou openen zijn menselijkheid te herwinnen;
3. ze begreep ook dat het verlies van haar zoon haar eigen menselijkheid had aangetast; ze moest nu dus zelf ook met een aangetaste menselijkheid leven;
4. ze begreep, en dat was het belangrijkste, dat een dader die zich door haar vergiffenis inderdaad aangezet zou voelen om zijn menselijkheid te herwinnen, ook voor háár de mogelijkheid zou openen om weer volledig mens te worden.

Vergeving en vergiffenis komen door de wijze waarop de Afrikanen ermee omgaan in een heel ander daglicht te staan dan wij, in het westen, gewoon zijn. Wij zeggen: jij bent de schuldige, dus jij bent verantwoordelijkheid voor de daad en voor de gevolgen daarvan; jij alleen moet boeten voor deze daad en dan wil ik (eventueel/misschien/uiteindelijk) wel over mijn goede hart strijken en jou vergeven (nadat je je straf hebt uitgezeten). De Afrikanen zeggen: hoe kunnen wij, na zoveel leed dat maakte dat wij allemaal onze menselijkheid verloren, weer samen verder.

Een heel prachtig voorbeeld hiervan wordt door Antjie Krog beschreven in een 'gedicht' dat zij heeft opgenomen in de bundel Liederen van de kraanblauwvogel. Het gaat over het waargebeurde verhaal van //Kabbo, lid van de /Xam-stam. //Kabbo vertelt zijn verhaal in 1827 tegen de taalgeleerde Wilhelm Bleek, die het nauwgezet opgeschreven heeft. Krog heeft dit verhaal vertaald en omgezet in poëzie. Het heet 'Dood op het jachtveld'. (Het is werkelijk een prachtig verhaal. Ik raad iedereen aan om het te lezen. Ik zal het een dezer dagen op dit weblog plaatsen.)

Ook dit verhaal heeft schuld, vergiffenis en samenleven als thema. //Kabbo vertelt over een gebeurtenis waarbij een man een andere man tijdens de jacht per ongeluk raakt met zijn pijl. Het slachtoffer raakt daarbij zwaar gewond. De schutter wordt bekritiseerd door de andere jagers. 'Wat voor een man is dat die op een broeder schiet?', vragen ze. Er ontspint zich een discussie over hoe het zo allemaal heeft kunnen gebeuren. Dan mengt de gewonde man zich in het verhaal. Hij neemt het op voor de schutter en zegt dat hijzélf de pijl niet aan had zien komen door het stof dat de kudde springbokken opwierpen en dat het daardoor komt dat de pijl hem geraakt heeft. De jagers besluiten om de gewonde man naar huis te dragen en bedenken onderweg wat ze tegen de vrouwen zullen zeggen, want die zullen vast boos zijn. Ze komen tot de conclusie dat de vrouwen vast hun kinderen ver van huis hebben laten spelen en dat dat de reden is dat een verraderlijke pijl de gewonde geraakt heeft. Uiteindelijk is de hele gemeenschap betrokken bij het tragische ongeluk. Thuis wordt er uitgelegd wat er gebeurd is. Er wordt gezamenlijk gehuild en veel met elkaar gesproken. Uiteindelijk sterft de man in de armen van zijn vrouw.
Het bijzondere is dat, ook tijdens het gesprek en het huilen, alles erop gericht is om de onfortuinlijke schutter weer op te nemen in de gemeenschap en hem niet tot outcast te maken. Antjie Krog zegt daarover: 'Dit verhaal opent de gedachtewereld van een deel van het land en laat zien hoe je met elkaar kunt leven. Als deel van elkaar. Wat ik doe, dat raakt de ander, de grond en de sterren.'

Hier past Tutu's uitspraak ('mijn menselijkheid is onlosmakelijk verbonden met de jouwe') dus erg goed bij. UBUNTU is daarmee verwant aan vergevingsgezindheid, aan het inzicht dat vergeving een samenleving in staat stelt zich verder te ontwikkelen, en het individuen mogelijk te maken het verleden los te laten.

Mariakat schreef: UBUNTU is daarmee verwant aan vergevingsgezindheid, aan het inzicht dat vergeving een samenleving in staat stelt zich verder te ontwikkelen, en het individuen mogelijk te maken het verleden los te laten.

Vooral de laatste zin vind ik veelzeggend over de betekenis van vergeving.