Index
.
Marc van dijk 19 05 03
Wijsbegeerte gaat over de grote vragen van het bestaan, maar wat heb je eraan in het gewone leven ?
Over de bruikbaarheid van de filosofie.
';Nut ' heeft vaak een economische betekenis. Dat kan ook in de filosofie, maar mij is dat te beperkt. Nuttig is dat wat een doel dient. De vraag luidt dan: welk doel dient het filosoferen?
Voor mij is het in het dagelijks leven onlosmakelijk verbonden met zelfreflectie. Als ik filosofeer neem ik afstand tijdens het denken en handelen. Hoewel ik gewoon doorga met waar ik mee bezig ben, plaats ik mezelf daar ook buiten. Zo kan ik mijn eigen positie relativeren en me verplaatsen in de horizon van de ander. Bij een discussie probeer je niet alleen goed naar de ander te luisteren, maar probeer je ook het kader, de vooronderstellingen van waaruit de ander het leven ervaart, te doorgronden.
Ik ben niet zo bang om te relativeren; ik heb er geen moeite mee mezelf een relativist te nomen. Ik zie de betrekkelijkheid van alles in, ook van mijn eigen standpunt. Relativisme staat hierin lijnrecht tegenover dogmatisme. Filosofie moet dogma's ter discussie stellen. Geweld komt meestal voort uit dogmatisme: wie zijn eigen standpunt kan relativeren is niet zo snel geneigd om rond zich heen te gaan meppen.
Wij zijn eindige wezens, zowel in de ruimte als in de tijd. Door dit filosofische besef kan ik er niet omheen me in de ander te verdiepen. Want als ik zelf eindig ben, is mijn mening dat ook. Mijn mening is historisch en cultureel variabel. De meeste Nederlanders vinden slavenhandel nu moreel verwerpelijk. Driehonderd jaar geleden dachten ze daar heel anders over. Maar dat betekent niet dat de maatschappij toen immoreel was. Er gold alleen een andere moraliteit. Nu eten veel mensen nog gewoon vlees -net als ik zelf overigens- misschien kijken ze daar over een paar honderd jaar met grote walging op terug.
Een mening is ook altijd relatief ten aanzien van de gehanteerde vooronderstellingen. Ook die zijn historisch en cultureel bepaald. Ik ben toevallig geboren als blanke, mannelijke Nederlander in de tweede helft van de twintigste eeuw. Als ik in de zestiende eeuw in Somalië was geboren als zwarte vrouw zou ik ongetwijfeld heel anders denken over allerlei zaken.
Toch wil dit allemaal niet zeggen dat ik mijn standpunten niet verdedig. Al zie ik de relativiteit van de parlementaire democratie in, ik zal die regeringsvorm hartstochtelijk verdedigen tegenover de dictatuur. Maar ik probeer mezelf ervoor te behoeden mijn eigen perspectief te verabsoluteren. Wat natuurlijk lang niet altijd lukt. Ook in dat opzicht zijn we volstrekt eindig! Filosofie is geen verworvenheid, eerder een niet aflatend streven.
Vaak zie ik dat we vooral goed zijn in het relativeren van andermans standpunten. In het debat over de multiculturele samenleving was Bolkestein daar een mooi voorbeeld van. Hoewel ik het waardeerde dat hij bepaalde dogma's ter discussie durfde te stellen, viel het me op dat hij zijn eigen standpunt nooit betwijfelde. Bij hem is het liberalisme een vanzelfsprekende waarheid en elke moslim een potentiële VVD-stemmer. Maar niet iedere moslim heet Ayaan Hirsi Ali.
Dankzij filosofische reflectie gaan we niet geheel op in onze overtuigingen en meningen. Zij leert ons dat alles op eindigheid en toevalligheid berust. Dat geldt natuurlijk ook voor mijn eigen levenshouding, die onder andere het resultaat is van mijn lichamelijke gesteldheid, van mijn levenservaringen en de boeken die ik heb gelezen.
De levensfilosofen hebben mij altijd het meeste aangesproken. Want al hebben filosofische vragen ook een intrinsieke waarde en hoeven ze niet perse ergens toe te dienen, voor de levensfilosofen gaat het in laatste instantie om het nut en nadeel voor het leven.
Filosofie dient, net als kunst, tot het stimuleren van de verbeeldingskracht; het helpt je jezelf te verplaatsen in andere levens en andere werelden. Mijn laatste boek heeft niet voor niets een motto van Nietzsche: 'Er is nog een andere wereld te ontdekken - en meer dan één! Inschepen, gij filosofen'.''
DEEL DIT ARTIKEL
Marc van dijk 19 05 03
Wijsbegeerte gaat over de grote vragen van het bestaan, maar wat heb je eraan in het gewone leven ?
Over de bruikbaarheid van de filosofie.
';Nut ' heeft vaak een economische betekenis. Dat kan ook in de filosofie, maar mij is dat te beperkt. Nuttig is dat wat een doel dient. De vraag luidt dan: welk doel dient het filosoferen?
Voor mij is het in het dagelijks leven onlosmakelijk verbonden met zelfreflectie. Als ik filosofeer neem ik afstand tijdens het denken en handelen. Hoewel ik gewoon doorga met waar ik mee bezig ben, plaats ik mezelf daar ook buiten. Zo kan ik mijn eigen positie relativeren en me verplaatsen in de horizon van de ander. Bij een discussie probeer je niet alleen goed naar de ander te luisteren, maar probeer je ook het kader, de vooronderstellingen van waaruit de ander het leven ervaart, te doorgronden.
Ik ben niet zo bang om te relativeren; ik heb er geen moeite mee mezelf een relativist te nomen. Ik zie de betrekkelijkheid van alles in, ook van mijn eigen standpunt. Relativisme staat hierin lijnrecht tegenover dogmatisme. Filosofie moet dogma's ter discussie stellen. Geweld komt meestal voort uit dogmatisme: wie zijn eigen standpunt kan relativeren is niet zo snel geneigd om rond zich heen te gaan meppen.
Wij zijn eindige wezens, zowel in de ruimte als in de tijd. Door dit filosofische besef kan ik er niet omheen me in de ander te verdiepen. Want als ik zelf eindig ben, is mijn mening dat ook. Mijn mening is historisch en cultureel variabel. De meeste Nederlanders vinden slavenhandel nu moreel verwerpelijk. Driehonderd jaar geleden dachten ze daar heel anders over. Maar dat betekent niet dat de maatschappij toen immoreel was. Er gold alleen een andere moraliteit. Nu eten veel mensen nog gewoon vlees -net als ik zelf overigens- misschien kijken ze daar over een paar honderd jaar met grote walging op terug.
Een mening is ook altijd relatief ten aanzien van de gehanteerde vooronderstellingen. Ook die zijn historisch en cultureel bepaald. Ik ben toevallig geboren als blanke, mannelijke Nederlander in de tweede helft van de twintigste eeuw. Als ik in de zestiende eeuw in Somalië was geboren als zwarte vrouw zou ik ongetwijfeld heel anders denken over allerlei zaken.
Toch wil dit allemaal niet zeggen dat ik mijn standpunten niet verdedig. Al zie ik de relativiteit van de parlementaire democratie in, ik zal die regeringsvorm hartstochtelijk verdedigen tegenover de dictatuur. Maar ik probeer mezelf ervoor te behoeden mijn eigen perspectief te verabsoluteren. Wat natuurlijk lang niet altijd lukt. Ook in dat opzicht zijn we volstrekt eindig! Filosofie is geen verworvenheid, eerder een niet aflatend streven.
Vaak zie ik dat we vooral goed zijn in het relativeren van andermans standpunten. In het debat over de multiculturele samenleving was Bolkestein daar een mooi voorbeeld van. Hoewel ik het waardeerde dat hij bepaalde dogma's ter discussie durfde te stellen, viel het me op dat hij zijn eigen standpunt nooit betwijfelde. Bij hem is het liberalisme een vanzelfsprekende waarheid en elke moslim een potentiële VVD-stemmer. Maar niet iedere moslim heet Ayaan Hirsi Ali.
Dankzij filosofische reflectie gaan we niet geheel op in onze overtuigingen en meningen. Zij leert ons dat alles op eindigheid en toevalligheid berust. Dat geldt natuurlijk ook voor mijn eigen levenshouding, die onder andere het resultaat is van mijn lichamelijke gesteldheid, van mijn levenservaringen en de boeken die ik heb gelezen.
De levensfilosofen hebben mij altijd het meeste aangesproken. Want al hebben filosofische vragen ook een intrinsieke waarde en hoeven ze niet perse ergens toe te dienen, voor de levensfilosofen gaat het in laatste instantie om het nut en nadeel voor het leven.
Filosofie dient, net als kunst, tot het stimuleren van de verbeeldingskracht; het helpt je jezelf te verplaatsen in andere levens en andere werelden. Mijn laatste boek heeft niet voor niets een motto van Nietzsche: 'Er is nog een andere wereld te ontdekken - en meer dan één! Inschepen, gij filosofen'.''
DEEL DIT ARTIKEL
