Toen ze de communisten kwamen halen heb ik niets gezegd.

Toen ze de communisten kwamen halen heb ik niets gezegd,
ik was geen communist
Toen ze de vakbondsleden kwamen halen heb ik niets gezegd,
ik was geen vakbondslid
Toen ze de joden kwamen halen heb ik niets gezegd,
ik was geen jood
Toen ze de katholieken kwamen halen heb ik niets gezegd,
ik was geen katholiek
Toen kwamen ze mij halen, en er was niemand meer om iets te zeggen.

http://www.vecip.com/default.asp?onderwerp=445
Martin Niemöller
Duitse lutherse dominee. Oprichter van de Bekennende Kirche. Een van de weinige religieuze leiders die de moed heeft zich tegen Hitler te verzetten. Wordt gearresteerd en zit tot het eind van de oorlog in concentratiekampen.


Toespraak van Commissaris van de Koningin Max van den Berg
Herdenkingsbijeenkomst op 4 mei 2008, Martinikerk, Groningen
http://www.4meigroningen.nl/programma/toespraak

Misschien kent u deze uit het Duits vertaalde dichtregels. Ze zijn oorspronkelijk uitgesproken door de predikant Martin Niemöller. Hij verzette zich al in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog tegen de nazi’s. Zijn woorden zijn nog altijd veelzeggend. Enerzijds geven ze heel indringend weer hoe fundamenteel vrijheid is. Niemand mag opgepakt worden vanwege zijn achtergrond, denkbeelden of uitspraken. Anderzijds geven de dichtregels aan dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Daar moeten we voor vechten. Zoals degenen deden die wij vanavond herdenken. Zoals velen dat ook vandaag – waar ook ter wereld - nog doen.

Woorden, die niet genoeg gezegd kunnen worden.
Ieder kan zo zijn groepen invullen.
Ook nu nog.
En weer.

Ook discriminatie tolereren door niets te zeggen, kan een hele samenleving doen veranderen.

Martin Niemöller was een fervent tegenstander van bemoeienis door de Nazi's
met kerkelijke zaken. Maar in het begin van de jaren dertig is hij wel betrapt op
antisemitische uitspraken :

However, Niemöller only gradually abandoned his sympathies with National Socialism
and even made pejorative remarks about Jews of faith while protecting—in his own
church—baptisedChristians, persecuted as Jews by the Nazis, due to their or their
forefathers' Jewish descent. In one sermon in 1935, he remarked: "What is the
reason for [their] obvious punishment,which has lasted for thousands of years?
Dear brethren, the reason is easily given: the Jews brought the Christ of God to
the cross!"[12]

http://en.wikipedia.org/wiki/Martin_Niemöller#Role_in_Nazi_Germany
-------------------------------
Waarom zou hij in 1941 nog bij de marine willen dienen ?:

Van 1937 tot het eind van de oorlog zit Niemöller in de concentratiekampen
Sachsenhausen en Dachau. In 1941 zou hij schriftelijk aangeboden hebben
om opnieuw in de Duitse marine te dienen. Het verzoek zou zijn afgewezen.

http://www.vecip.com/default.asp?onderwerp=445