Index
Terwijl de olie nog in de oceaan stroomt en Obama een appèl doet op economische groei, wordt de stank in de energie-industrie alleen maar erger.
Energiebedrijven kopen 'foute' steenkool
AMSTERDAM - Nederlandse energiebedrijven doen voor de inkoop van steenkool zaken met mijnbouwbedrijven die mensenrechten schenden en het milieu ernstig aantasten. Tot die conclusie komt het actualiteitenprogramma Netwerk op basis van eigen onderzoek.
Netwerk haalde boven tafel dat Nuon zijn steenkool koopt bij de Amerikaanse mijnbouwer Drummond, en Essent bij Cerrejon, een joint venture van BHP Billiton, Xstrata en Anglo American. E.ON koopt bij beide in. Deze bedrijven zouden zich in Colombia schuldig maken aan 'ernstige mensenrechtenschendingen'.
De Nederlandse bedrijven zouden hun toeleveranciers niet hebben willen prijsgeven, waarop Netwerk zelf op onderzoek uitging. Een kwart van de elektriciteit in Nederland wordt door de toch al omstreden brandstof opgewekt.
Moord
Drummond en Cerrejo financieren volgens het programma paramilitaire organisaties die vakbondsleiders vermoorden en de lokale bevolking op gewelddadige wijze verdrijven. De actualiteitenrubriek zegt te beschikken over delen van het Colombiaanse strafdossier tegen Drummond, verhoren en getuigenverklaringen van betrokken paramilitairen en van een hoge officier van de Colombiaanse geheime dienst DAS.
In de VS loopt momenteel een rechtszaak tegen het mijnbouwbedrijf vanwege de moorden op 67 Colombiaanse burgers.
Zuid-Afrika
In Zuid-Afrika, een andere belangrijke steenkolenleverancier, maken het Australische BHP Billiton, het Zwitserse Xstrata en het Amerikaanse Anglo American de dienst uit. De werkwijze van die westerse concerns zou leiden tot grote gezondheidsschade onder de bevolking.
De winning en het transport zorgen er voor kankerverwekkend stof en in niet meer gebruikte mijnen woeden giftige branden. Oude mijnen lekken soms extreem zuur water.
Volgens een hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit van Tilburg zijn de Nederlandse energieleveranciers door dit alles medeplichtig aan 'grove mensenrechtenschendingen'.
Reactie
De leveranciers, verenigd in de koepelorganisatie EnergieNed, zeggen in een reactie dat zij zich bewust zijn "van het dilemma met betrekking tot de herkomst van steenkool". Maar omdat de handel in steenkool is vastgelegd in VN-richtlijnen is er volgens hun sprake van een 'maatschappelijk verantwoorde bedrijfsvoering'. Zij zeggen wel mee te willen denken over het aanscherpen van de eigen critieria.
Netwerk zendt het onderwerp dinsdag- en donderdagavond in twee afleveringen uit.
Uit: Nu
Vuile olie van Shell
De ogen van de wereld zijn al wekenlang gericht op de golf van Mexico, waar BP een olielek probeert te stoppen, diep onder het zeeoppervlak. Ondertussen voltrekt zich in de Niger Delta, het zuidelijke deel van Nigeria, al 50 jaar een olieramp. Sinds de oliemaatschappijen daar hun jacht op olie begonnen, is er naar schatting 1,5 miljoen ton olie over de landbouwgronden en in de moerassen gestroomd. Die vervuiling gaat onverminderd door. De bevolking wil dat het eindelijk stopt en richt zijn woede op Shell. De leidende Nederlands/Britse oliegigant maakt miljarden winst, maar wordt ervan beschuldigd milieu en mensenrechten op te offeren. ZEMBLA trok naar de Niger Delta en zag de praktijken van Shell.
Kingsley Chinda, commissaris milieuzaken van de Nigeriaanse provincie Rivers State, is duidelijk: “De woede van de bevolking komt voort uit de manier waarop de oliemaatschappijen te werk gaan”. Voorbeelden hiervan treffen we in de hele Niger Delta aan. In het dorpje Jk4 toont dorpshoofd B. Ulolo de twintigste lekkage in een jaar tijd, veroorzaakt door oude en gebrekkige pijpleidingen van Shell. In Goi, een dorpje midden in het kwetsbare Deltagebied, ligt de ruwe olie nog op de oevers van de kreken, terwijl Shell het volgens inwoner Eric Barizaa als opgeruimd beschouwd. De vis is verdwenen, samen met het mangrovebos. Het drinkwater is aangetast, de kinderen van het dorp spelen in het met olie bedekte water.
Honderd kilometer verderop stuiten we op een verlaten dorp. De 15.000 inwoners zijn weggetrokken op een handvol na. Zij vertellen hoe conflicten uitbraken doordat Shell haar betalingen niet over de verarmde gemeenschap verdeelde, maar aan enkele individuen gaf. Een gevaarlijke handelswijze, omdat het daarmee de gemeenschap intern verscheurt. Dat weet ook Shell zelf, volgens oud-Shell adviseur S. Braide: “Ze zijn er bij verschillende bijeenkomsten op gewezen.” Ook een intern rapport uit 2003 bevestigt het. De strijd escaleerde met tientallen doden tot gevolg. Het plaatsje ligt er uitgestorven bij, terwijl Shell pal naast het dorp onverminderd doorgaat met het oppompen van de kostbare olie. Kingsley Chinda: “Laat ze op een humane manier winst maken. Levens zijn belangrijker dan winst.”
Ondertussen presenteert Shell prachtige winstcijfers in Den Haag en weet het bestuur de aandeelhouders, waaronder grote pensioenfondsen, ervan te overtuigen dat ze op een nette, duurzame manier werken in Nigeria. Rick van der Ploeg, hoogleraar economie aan de Oxford University vraagt zich af of de pensioenfondsen de ellende die de oliewinning met zich meebrengt, wel op hun geweten willen hebben: “Als de aandeelhouders echt eens door de Niger Delta gaan lopen, eens zien wat er met de locale bevolking gebeurt, dan vraag ik me af of je je nog zo comfortabel voelt met hebben van die aandeeltjes Shell.”
Research: Sanne Boer
Samenstelling en regie: Thomas Blom
Eindredactie: Kees Driehuis
Bekijk de uitzendig op de website van Zembla of hier.
Transcript van de uitzending
Documenten:
Winsten uit Shell’s olie- en gaswinning in Nigeria. (pdf), Profundo, Juni 2010, Jan Willem van Gelder, Denise Kouwenhoven, Anna van Ojik. Dit onderzoeksrapport voor Zembla tracht inzicht te geven in de opbrengst van de olie- en gaswinning in Nigeria voor Shell en voor de Nederlandse schatkist.
Olie, vervuiling en armoede in de Nigerdelta.
Samenvatting Amnesty-rapport ‘Petroleum, pollution and poverty in the Nigerdelta’, juni 2009 of lees het hele rapport (eng)
Uit: Zembla
Energiebedrijven kopen 'foute' steenkool
AMSTERDAM - Nederlandse energiebedrijven doen voor de inkoop van steenkool zaken met mijnbouwbedrijven die mensenrechten schenden en het milieu ernstig aantasten. Tot die conclusie komt het actualiteitenprogramma Netwerk op basis van eigen onderzoek.
Netwerk haalde boven tafel dat Nuon zijn steenkool koopt bij de Amerikaanse mijnbouwer Drummond, en Essent bij Cerrejon, een joint venture van BHP Billiton, Xstrata en Anglo American. E.ON koopt bij beide in. Deze bedrijven zouden zich in Colombia schuldig maken aan 'ernstige mensenrechtenschendingen'.
De Nederlandse bedrijven zouden hun toeleveranciers niet hebben willen prijsgeven, waarop Netwerk zelf op onderzoek uitging. Een kwart van de elektriciteit in Nederland wordt door de toch al omstreden brandstof opgewekt.
Moord
Drummond en Cerrejo financieren volgens het programma paramilitaire organisaties die vakbondsleiders vermoorden en de lokale bevolking op gewelddadige wijze verdrijven. De actualiteitenrubriek zegt te beschikken over delen van het Colombiaanse strafdossier tegen Drummond, verhoren en getuigenverklaringen van betrokken paramilitairen en van een hoge officier van de Colombiaanse geheime dienst DAS.
In de VS loopt momenteel een rechtszaak tegen het mijnbouwbedrijf vanwege de moorden op 67 Colombiaanse burgers.
Zuid-Afrika
In Zuid-Afrika, een andere belangrijke steenkolenleverancier, maken het Australische BHP Billiton, het Zwitserse Xstrata en het Amerikaanse Anglo American de dienst uit. De werkwijze van die westerse concerns zou leiden tot grote gezondheidsschade onder de bevolking.
De winning en het transport zorgen er voor kankerverwekkend stof en in niet meer gebruikte mijnen woeden giftige branden. Oude mijnen lekken soms extreem zuur water.
Volgens een hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit van Tilburg zijn de Nederlandse energieleveranciers door dit alles medeplichtig aan 'grove mensenrechtenschendingen'.
Reactie
De leveranciers, verenigd in de koepelorganisatie EnergieNed, zeggen in een reactie dat zij zich bewust zijn "van het dilemma met betrekking tot de herkomst van steenkool". Maar omdat de handel in steenkool is vastgelegd in VN-richtlijnen is er volgens hun sprake van een 'maatschappelijk verantwoorde bedrijfsvoering'. Zij zeggen wel mee te willen denken over het aanscherpen van de eigen critieria.
Netwerk zendt het onderwerp dinsdag- en donderdagavond in twee afleveringen uit.
Uit: Nu
Vuile olie van Shell
De ogen van de wereld zijn al wekenlang gericht op de golf van Mexico, waar BP een olielek probeert te stoppen, diep onder het zeeoppervlak. Ondertussen voltrekt zich in de Niger Delta, het zuidelijke deel van Nigeria, al 50 jaar een olieramp. Sinds de oliemaatschappijen daar hun jacht op olie begonnen, is er naar schatting 1,5 miljoen ton olie over de landbouwgronden en in de moerassen gestroomd. Die vervuiling gaat onverminderd door. De bevolking wil dat het eindelijk stopt en richt zijn woede op Shell. De leidende Nederlands/Britse oliegigant maakt miljarden winst, maar wordt ervan beschuldigd milieu en mensenrechten op te offeren. ZEMBLA trok naar de Niger Delta en zag de praktijken van Shell.
Kingsley Chinda, commissaris milieuzaken van de Nigeriaanse provincie Rivers State, is duidelijk: “De woede van de bevolking komt voort uit de manier waarop de oliemaatschappijen te werk gaan”. Voorbeelden hiervan treffen we in de hele Niger Delta aan. In het dorpje Jk4 toont dorpshoofd B. Ulolo de twintigste lekkage in een jaar tijd, veroorzaakt door oude en gebrekkige pijpleidingen van Shell. In Goi, een dorpje midden in het kwetsbare Deltagebied, ligt de ruwe olie nog op de oevers van de kreken, terwijl Shell het volgens inwoner Eric Barizaa als opgeruimd beschouwd. De vis is verdwenen, samen met het mangrovebos. Het drinkwater is aangetast, de kinderen van het dorp spelen in het met olie bedekte water.
Honderd kilometer verderop stuiten we op een verlaten dorp. De 15.000 inwoners zijn weggetrokken op een handvol na. Zij vertellen hoe conflicten uitbraken doordat Shell haar betalingen niet over de verarmde gemeenschap verdeelde, maar aan enkele individuen gaf. Een gevaarlijke handelswijze, omdat het daarmee de gemeenschap intern verscheurt. Dat weet ook Shell zelf, volgens oud-Shell adviseur S. Braide: “Ze zijn er bij verschillende bijeenkomsten op gewezen.” Ook een intern rapport uit 2003 bevestigt het. De strijd escaleerde met tientallen doden tot gevolg. Het plaatsje ligt er uitgestorven bij, terwijl Shell pal naast het dorp onverminderd doorgaat met het oppompen van de kostbare olie. Kingsley Chinda: “Laat ze op een humane manier winst maken. Levens zijn belangrijker dan winst.”
Ondertussen presenteert Shell prachtige winstcijfers in Den Haag en weet het bestuur de aandeelhouders, waaronder grote pensioenfondsen, ervan te overtuigen dat ze op een nette, duurzame manier werken in Nigeria. Rick van der Ploeg, hoogleraar economie aan de Oxford University vraagt zich af of de pensioenfondsen de ellende die de oliewinning met zich meebrengt, wel op hun geweten willen hebben: “Als de aandeelhouders echt eens door de Niger Delta gaan lopen, eens zien wat er met de locale bevolking gebeurt, dan vraag ik me af of je je nog zo comfortabel voelt met hebben van die aandeeltjes Shell.”
Research: Sanne Boer
Samenstelling en regie: Thomas Blom
Eindredactie: Kees Driehuis
Bekijk de uitzendig op de website van Zembla of hier.
Transcript van de uitzending
Documenten:
Winsten uit Shell’s olie- en gaswinning in Nigeria. (pdf), Profundo, Juni 2010, Jan Willem van Gelder, Denise Kouwenhoven, Anna van Ojik. Dit onderzoeksrapport voor Zembla tracht inzicht te geven in de opbrengst van de olie- en gaswinning in Nigeria voor Shell en voor de Nederlandse schatkist.
Olie, vervuiling en armoede in de Nigerdelta.
Samenvatting Amnesty-rapport ‘Petroleum, pollution and poverty in the Nigerdelta’, juni 2009 of lees het hele rapport (eng)
Uit: Zembla
