Index
Kennen doe je niet alleen met het verstand
’Waarom reageert de heer Suurmond niet?’ vraagt een lezer die op de website van deze krant inging op mijn column over de atheïst Richard Dawkins (21 juli). Welnu, de heer Suurmond had niet veel om op te reageren. Onder de vele kritische reacties is er niet één die serieus ingaat op mijn argument. Dat valt me toch tegen hoor, dames en heren atheïsten.
Voor hen die de bewuste column hebben gemist om de acceptabele reden dat zij met vakantie waren, vat ik die kort samen. Dawkins schrijft in zijn boek ’God als misvatting’ dat het geloof van Martin Luther King irrelevant was voor zijn strijd om gelijke burgerrechten. Het zou hem zelfs minder effectief maken. Dat weerleg ik aan de hand van de woorden en daden van King zelf.
Graag had ik daarop reacties gezien die hout snijden. Waarom toont niemand bijvoorbeeld aan dat de zwarte predikant effectiever was geweest als hij niet in naam van God tot geweldloos verzet had opgeroepen maar, à la Dawkins, had gezegd: ’Beste mensen, ik doe een beleefd doch dringend beroep op de altruïstische kant van uw natuurlijke overlevingsdrang’?
Dawkins opmerking over het geloof van King is symptomatisch voor de blik waarmee hij naar religie kijkt. Die is min of meer de ’wortel van alle kwaad’ waarbij hij het geloof reduceert tot exotische fundamentalistische vormen die ver afstaan van de doorsnee gelovige die – blijkens het recente CBS-rapport over religie in de 21ste eeuw – meer dan de gemiddelde burger de democratie hoog houdt en zieken en bejaarden bezoekt.
Door zijn vooroordeel komt Dawkins tot weinig intelligente, generaliserende uitspraken. Lezers verzekerden me dat Dawkins IQ toch heus in orde is. Maar ik bedoel een meer fundamentele, spirituele vorm van intelligentie die bestaat uit het vermogen om te kunnen waarnemen zonder oordeel.
Van nature observeren wij de werkelijkheid met ogen en oren die versluierd zijn door vooroordelen en eigenbelang. Niet toevallig geneest Jezus in het Evangelie vooral doven en blinden. De weg van het geloof zuivert van zelfzucht zodat we de objectieve werkelijkheid helderder gaan zien, uiteindelijk tot op God zelf. Want God is de uiteindelijke werkelijkheid. Dan kun je hem overal tegenkomen: in zieken en bejaarden, in muziek en in de bossen, in een kat met een geknakte staart en in de kerk.
Kun je God ook in Dawkins zien? In hem zou je een passie voor waarheid en gerechtigheid kunnen herkennen die religieus aandoet. Maar dat ziet hij zelf dus heel anders. Waarom? Ik denk dat zijn IQ hem in de weg zit. Hij vertelt dat hij als puber van zijn geloof viel door het argument dat het bestaan van de wereld bewijst dat er een goddelijke Ontwerper is. Sindsdien is hij druk bezig dit ’godsbewijs’ rationeel te weerleggen.
Maar waar ben je dan mee bezig? Immers, die zogenaamde ’godsbewijzen’ zijn (evenals dogma’s) in wezen religieuze poëzie die verwondering, ontzag, dankbaarheid, lofprijzing of liefde wil oproepen. De spirituele weg van zuivering houdt in dat het verstand minder dominant wordt, ten gunste van het gevoel, de intuïtie en verbeelding. Dat geeft een helderder zicht op de werkelijkheid. Ook nieuwe wetenschappelijke kennis is bijna altijd het resultaat van een niet-rationele ’sprong’ van de verbeelding. Als een openbaring.
Dagblad Le Monde berichtte recent over een wetenschappelijk congres rond dit thema. Wilhelm Röntgen ontdekte de naar hem genoemde stralen bij toeval, evenals Fleming de penicilline, Freud de interpretatie van dromen, Goodyear het vulkaniseren van rubber en Laennec de stethoscoop. En laten we, naast honderden andere ontdekkingen, van cornflakes tot de kosmische achtergrondstraling, Viagra niet vergeten. Allemaal ’toevallig’ ontdekt terwijl het brein van de onderzoekers de andere kant opkeek. Nieuwe kennis van de werkelijkheid valt ons zomaar toe. De wetenschap heeft voor dit verschijnsel een woord: serendipiteit. Genade is de bijbelse term.
Kennen doe je niet alleen met het verstand. Dat is de grote vergissing die atheïsten als Dawkins maken. Verstand als misvatting. Dan zoek je ijverig naar de naald in de hooiberg maar ziet de daar liggende boerendochter niet. Dat is zonde.
De Bijbel heeft één en hetzelfde woord voor kennen en liefhebben. Hij roept op om de uiteindelijke Werkelijkheid (God) niet alleen met het hoofd maar ook ’met heel uw hart en ziel en heel uw kracht’ lief te hebben. ’En uw naaste als uzelf’ wordt er direct bijgezegd, want die kan dan een epifanie worden.
Zou dat niet het geheim zijn van de visionair Martin Luther King en de gelovigen uit het CBS-rapport?
Door: Jean-Jacques Suurmond
Uit: Trouw
’Waarom reageert de heer Suurmond niet?’ vraagt een lezer die op de website van deze krant inging op mijn column over de atheïst Richard Dawkins (21 juli). Welnu, de heer Suurmond had niet veel om op te reageren. Onder de vele kritische reacties is er niet één die serieus ingaat op mijn argument. Dat valt me toch tegen hoor, dames en heren atheïsten.
Voor hen die de bewuste column hebben gemist om de acceptabele reden dat zij met vakantie waren, vat ik die kort samen. Dawkins schrijft in zijn boek ’God als misvatting’ dat het geloof van Martin Luther King irrelevant was voor zijn strijd om gelijke burgerrechten. Het zou hem zelfs minder effectief maken. Dat weerleg ik aan de hand van de woorden en daden van King zelf.
Graag had ik daarop reacties gezien die hout snijden. Waarom toont niemand bijvoorbeeld aan dat de zwarte predikant effectiever was geweest als hij niet in naam van God tot geweldloos verzet had opgeroepen maar, à la Dawkins, had gezegd: ’Beste mensen, ik doe een beleefd doch dringend beroep op de altruïstische kant van uw natuurlijke overlevingsdrang’?
Dawkins opmerking over het geloof van King is symptomatisch voor de blik waarmee hij naar religie kijkt. Die is min of meer de ’wortel van alle kwaad’ waarbij hij het geloof reduceert tot exotische fundamentalistische vormen die ver afstaan van de doorsnee gelovige die – blijkens het recente CBS-rapport over religie in de 21ste eeuw – meer dan de gemiddelde burger de democratie hoog houdt en zieken en bejaarden bezoekt.
Door zijn vooroordeel komt Dawkins tot weinig intelligente, generaliserende uitspraken. Lezers verzekerden me dat Dawkins IQ toch heus in orde is. Maar ik bedoel een meer fundamentele, spirituele vorm van intelligentie die bestaat uit het vermogen om te kunnen waarnemen zonder oordeel.
Van nature observeren wij de werkelijkheid met ogen en oren die versluierd zijn door vooroordelen en eigenbelang. Niet toevallig geneest Jezus in het Evangelie vooral doven en blinden. De weg van het geloof zuivert van zelfzucht zodat we de objectieve werkelijkheid helderder gaan zien, uiteindelijk tot op God zelf. Want God is de uiteindelijke werkelijkheid. Dan kun je hem overal tegenkomen: in zieken en bejaarden, in muziek en in de bossen, in een kat met een geknakte staart en in de kerk.
Kun je God ook in Dawkins zien? In hem zou je een passie voor waarheid en gerechtigheid kunnen herkennen die religieus aandoet. Maar dat ziet hij zelf dus heel anders. Waarom? Ik denk dat zijn IQ hem in de weg zit. Hij vertelt dat hij als puber van zijn geloof viel door het argument dat het bestaan van de wereld bewijst dat er een goddelijke Ontwerper is. Sindsdien is hij druk bezig dit ’godsbewijs’ rationeel te weerleggen.
Maar waar ben je dan mee bezig? Immers, die zogenaamde ’godsbewijzen’ zijn (evenals dogma’s) in wezen religieuze poëzie die verwondering, ontzag, dankbaarheid, lofprijzing of liefde wil oproepen. De spirituele weg van zuivering houdt in dat het verstand minder dominant wordt, ten gunste van het gevoel, de intuïtie en verbeelding. Dat geeft een helderder zicht op de werkelijkheid. Ook nieuwe wetenschappelijke kennis is bijna altijd het resultaat van een niet-rationele ’sprong’ van de verbeelding. Als een openbaring.
Dagblad Le Monde berichtte recent over een wetenschappelijk congres rond dit thema. Wilhelm Röntgen ontdekte de naar hem genoemde stralen bij toeval, evenals Fleming de penicilline, Freud de interpretatie van dromen, Goodyear het vulkaniseren van rubber en Laennec de stethoscoop. En laten we, naast honderden andere ontdekkingen, van cornflakes tot de kosmische achtergrondstraling, Viagra niet vergeten. Allemaal ’toevallig’ ontdekt terwijl het brein van de onderzoekers de andere kant opkeek. Nieuwe kennis van de werkelijkheid valt ons zomaar toe. De wetenschap heeft voor dit verschijnsel een woord: serendipiteit. Genade is de bijbelse term.
Kennen doe je niet alleen met het verstand. Dat is de grote vergissing die atheïsten als Dawkins maken. Verstand als misvatting. Dan zoek je ijverig naar de naald in de hooiberg maar ziet de daar liggende boerendochter niet. Dat is zonde.
De Bijbel heeft één en hetzelfde woord voor kennen en liefhebben. Hij roept op om de uiteindelijke Werkelijkheid (God) niet alleen met het hoofd maar ook ’met heel uw hart en ziel en heel uw kracht’ lief te hebben. ’En uw naaste als uzelf’ wordt er direct bijgezegd, want die kan dan een epifanie worden.
Zou dat niet het geheim zijn van de visionair Martin Luther King en de gelovigen uit het CBS-rapport?
Door: Jean-Jacques Suurmond
Uit: Trouw
