Hiërarchie

Hiërarchie

Veel bedrijven zijn nog steeds gestructureerd volgens een hiërarchie. Misschien is de hiërarchie de oudste vorm van bestuur die men kent.
Zo verwonderlijk zou dat niet moeten zijn als we Frans de Waal mogen geloven en we de structuren van samenleven parallel aan die van de apen hebben.
Er zijn wel berichten over “platte organisaties”, een soort sociaal experiment om bij bedrijven een brede laag werknemers op gelijke voet te hebben, met slechts enkele managers die meer een soort ceremoniële functie zouden hebben. Als er van die bedrijven zijn waarbij dat experiment gelukt is of werkt zou ik dat wel willen weten, maar volgens mij laat de aard van het beestje zich niet loochenen.
Een hiërarchie bevestigt ongelijkheid. Mensen zijn aan de ene kant blij met ongelijkheid, hun anders zijn, hun uniciteit, hun onmisbaarheid. Aan de andere kant lijden ze ook onder de ondergeschiktheid die dan natuurlijk overal voortkomt.
Want je kunt wel baas zijn, maar bent toch ook altijd weer ondergeschikt. Dat doet denken aan het idee van Koestler van de holon, die is zelfstandig maar ook deel van een geheel. De baas is zelfstandig, maar ook deel van de hiërarchie die altijd weer iemand hogerop heeft, de Echtgenote, God of de Dood.
Met macht komt verantwoordelijkheid (vrij naar de film Spiderman). Als iedereen dat zou begrijpen dan was er niets aan de hand met een hiërarchie. Maar eenmaal op een positie van macht is het ook wel erg gemakkelijk om dat te misbruiken in jouw voordeel.
Hoe meer de persoon in kwestie zich ondergeschikt voelt aan machten die hij niet kan controleren, des te logischer is het dat die persoon de macht die hij of zij wel heeft voor het eigen gewin aanwendt.
Het is een misopvatting dat je machtiger zou worden door macht uit te oefenen, maar dat is precies de misopvatting die zorgt dat een hiërarchie niet werkt en ongelijkheid een last wordt voor velen.
Dat het ondertussen wel gewoon “lekker voelt” om macht uit te oefenen, geeft geen hoop op oplossing van de problemen met hiërarchieën.
Daarbij komt nog eens dat we kunnen vermoeden dat de hemel ook hiërarchisch is opgebouwd. Anders zouden we het niet kunnen verkroppen dat een vaak zondig mens na berouw in de hemel komt, terwijl iemand anders daar zijn leven lang zijn best voor gedaan heeft.
Degene die zijn best heeft gedaan zou toch wel iets meer van de hemel moeten kunnen profiteren en hoger ingedeeld moeten worden. Zo zou ook de Engel boven de mensen staan, en God boven de Engelen.
Het hele geloof is een geloof in hiërarchie.
Dat betekent dan natuurlijk ook dat er een hiërarchie naar beneden is, met steeds lagere vormen, lagere soorten, verwerpelijker, minderwaardiger.
Of is dat een aardse illusie? Is de hemel misschien toch voor allen gelijk?
Ik stel me een hemel voor waar alle wensen uitkomen. Heb je aardse wensen dan ben je , hup, weer terug. Op die manier zullen slechts weinigen in de hemel blijven. Een gevaarlijke plek, je hoeft je maar iets te wensen en je bent alweer weg uit de hemel.
Ik probeer in iedere geval iets minder hiërarchisch te wensen, wat minder ongelijkheid, en wat meer samenzijn.

Geplaatst door: Leon Hoeneveld | 2009-07-02 20:05:51

willem braak 03-07-2009

Het verschijnsel hiërarchie, rangorde naar de oudste ( archos), begon in de grotten waar de Cro Magnon mensen woonden. Alle latere sociale experimenten ( Hellas ) tot nivellering zijn mislukt. Toen Xenofoon - 50 millennia later - geen legeraanvoerder meer was , trad hij terug in de gelederen als gewoon infanterist maar als er slag geleverd moest worden was de hiërarchie in no time hersteld. Later , in Rome, was het niet anders. Een Romeinse hereboer , met zijn slaven aan het ploegen , kon plotseling opgeroepen worden om in het leger te dienen. Bij stemming kon hij zelfs voor de duur van één jaar aangewezen worden tot dictator. Na het verjagen van de invallers ging de tijdelijke generaal weer naar zijn hofstede en ploegde onverstoorbaar voort.

Ook in onze tijd zijn pogingen gedaan om de hiërachie te bannen. In de jaren zestig was de jonge Wim Kok - komende FNV chef - hevig geinteresseerd in de experimenten in Yougoslavië. Aanvankelijk onder leiding van de maarschalk - Josip Bros - kwam het zogenaamde arbeiderszelfbestuur van de grond. We kennen het resultaat, het systeem werkte niet.

Met het mensentype tot zover is hiërarchie niet mogelijk en daar zijn vele, zeer vele, argumenten voor aan te voeren. De rode draad kan als volgt worden geformuleerd : indien een groep personen een doel gaat nastreven dient er een organisatie te ontstaan waarin taken worden verdeeld - soms deeltaken - waarvan de onderlinge afstemming moet worden gecoördineerd. De coördinatie commissie is al een eerste stap naar een hiërarchie. Bij de zich altijd voordoende conflictsituaties moet een geschillencommissie beslissingen nemen , zelfs iemand van zijn taak ontheffen ....... de hiërarchie is daarmede al functioneel geworden.

Voorts speelt de factor "persoonlijkheid " een aanzienlijke rol. Wanneer een hopman een groep "kneusjes" op een klus uitstuurt die zij gezamenlijk moeten klaren, gaat er iets interessants gebeuren. Onder de groep kneusjes ontstaat een vorm van hiërachie, in vele gevallen neemt iemand ongevraagd de leiding en geeft aanwijzingen. Zodra deze tijdelijk leidinggevende terugkeert van de klus en weer in zijn oorspronkelijke groep wordt opgenomen is hij weer de zwakkere.

Op alle niveaus bevinden zich persoonlijkheden die zich al naar gelang de omstandigheden weten te onderscheiden van anderen. Anders gezegd , als er morgen een wereldoorlog zou uitbreken is binnen de korst mogelijke tijd een nieuwe Churchill onze warleader, maar bij het uitblijven van die oorlog zal niemand ooit weten wie dat geweest zou zijn.

Elk element in een hiërarchie kan vanaf een ander element bereikt worden door een relatie in een bepaalde richting te volgen, maar het is niet mogelijk om bij een bepaald element terug te komen door de relaties altijd in een bepaalde richting te volgen.