Gewetensvraag

Uit een brief van Hannah Arendt aan Mary McCarthy   –  20 Augustus 1954

De zwakzinnige nadenkelijkheid of nadenkende zwakzinnigheid der intellectuelen – jouw voorbeeld:
Waarom  zou ik niet mijn groormoeder doden als ik dat wil? Zulke en dergelijke vragen werden in
het verleden enerzijds door de religie, anderzijds door het gezond verstand beantwoord. Het
antwoord van de religie is:  omdat je in de hel terecht komt en voor eeuwig verdoemd zult zijn. Het
antwoord van je gezond verstand is : omdat je zelf niet vermoord wilt worden.

Beide antwoorden hebben hun betekenis verloren, en dat niet meer alleen vanwege deze specifieke
verklaringen – niemand gelooft nog aan de hel, niemand is is er nog zo zeker van dat hij niet
gedood wil worden of dat de dood, zelfs de gewelddadige dood, werkelijk zo erg is - maar
vanwege hun oorsprong : het geloof enerzijds en de gezond-verstand oordelen  zijn niet meer
maatgevend.

Het philosofische antwoord zou dat van Socrates zijn: Omdat ik met mezelf moet leven, en
inderdaad de enige persoon ben waarvan ik me nooit kan losmaken, wiens gezelschap ik voor altijd
zal moeten verdragen, ik wil geen moordenaar worden; Ik wil mijn leven niet in het gezelschap van
een moordenaar doorbrengen.

Dit antwoord is niet langer meer geldig omdat nauwelijks iemand tegenwoordig nog bij zichzelf
leeft; als hij alleen is, is hij eenzaam d.w.z. niet samen met zichzelf. (Als onder zulke
omstandigheden iemand samen kan zijn met andere mensen, is een andere zaak)

Caspar schreef:Het philosofische antwoord zou dat van Socrates zijn: Omdat ik met mezelf moet leven, en inderdaad de enige persoon ben waarvan ik me nooit kan losmaken, wiens gezelschap ik voor altijd zal moeten verdragen, ik wil geen moordenaar worden; Ik wil mijn leven niet in het gezelschap van een moordenaar doorbrengen. Dit antwoord is niet langer meer geldig omdat nauwelijks iemand tegenwoordig nog bij zichzelf leeft; als hij alleen is, is hij eenzaam d.w.z. niet samen met zichzelf. (Als onder zulke omstandigheden iemand samen kan zijn met andere mensen, is een andere zaak)

Socrates geeft hier een mooie getuigenis van onze tweeledige natuur, enerzijds dat wat de potentie heeft tot introspectie (het onlosmakelijke), anderzijds dat wat onderwerp is van die introspectie (cfr de moordenaar). De interessante vraag stelt zich waarom we vandaag nog nauwelijks bij onszelf leven.

Ik lees hierin het geweten van het individu, dat tegen zichzelf spreekt.
Dat heeft idd. weinig te maken met de mening van "de ander" en spreekt net zo hard als je alleen bent.

Toch denk ik dat dat geweten is gevormd in samenspraak met die ander.
Zonder die ander zou nl. een geweten weinig zin hebben.

Mariakat schreef:Ik lees hierin het geweten van het individu, dat tegen zichzelf spreekt. Dat heeft idd. weinig te maken met de mening van "de ander" en spreekt net zo hard als je alleen bent. Toch denk ik dat dat geweten is gevormd in samenspraak met die ander. Zonder die ander zou nl. een geweten weinig zin hebben.

Waar bevindt zich dat geweten?

Ik zou het niet weten.
Doe eens een gooi.

Mariakat schreef:Ik zou het niet weten. Doe eens een gooi.

Het geweten is nonduaal en kent geen plaats zoals het strikt lineaire denken dat doorgaans wil bepalen.

Uit de brief van Hannah Arendt:

Dit antwoord is niet langer meer geldig omdat nauwelijks iemand tegenwoordig nog bij
zichzelf leeft; als hij alleen is, is hij eenzaam d.w.z. niet samen met zichzelf. (Als onder
zulke omstandigheden iemand samen kan zijn met andere mensen, is een andere zaak)  

Bovenstaande zin komt me een beetje vreemd voor:
Ik kan toch niet van ieder individu verwachten dat het een rationele  innerlijke dialoog kan voeren?
Verder spelen in de gedachtengang en in de besluitvorming toch ook emoties een rol zoals: angst /
verliefdheid / woede, enz. die verstandelijke overwegingen gaan overheersen.  

Wat het geweten genoemd wordt zie ik als een complex samenstel van  vroegere goddelijke
geboden, van gebruiken en gewoonten en van de grenzen door de wet gesteld aan het
maatschappelijk verkeer. Dit is de ruimte waarin men geacht wordt te functioneren maar het
biedt de mogelijkheid om naar eigen inzicht te interpreteren.

Caspar schreef:Wat het geweten genoemd wordt zie ik als een complex samenstel van  vroegere goddelijke geboden, van gebruiken en gewoonten en van de grenzen door de wet gesteld aan het
maatschappelijk verkeer. Dit is de ruimte waarin men geacht wordt te functioneren maar het
biedt de mogelijkheid om naar eigen inzicht te interpreteren.

Misschien sluit deze hier wel bij aan?

Heraclitus gebruikt het eerst het woord "logos" voor grondwet. "Logos" betekende oorspronkelijk woord, daarna redenering, ten slotte rede. Aan heel het wereldgebeuren ligt redenering ten grondslag (Pythagoras spreekt hier van "kosmos"). Het is voor de mens de kunst deze redeneringen, deze "logos" in te zien. Heb je een voorsprong bij de oorsprong, dan ben je wijs. De oorsprong van onze ziel is een onderdeel van deze almachtige logos. Na de dood zinkt zij daarin terug, "als een licht dat uitdooft in de nacht". Wanneer we dat inzien zullen we leren onze wil aan de hoogste rede ondergeschikt te maken. Daarin zal onze ziel de rust vinden, het geluk van de momenta.

(link via wikipedia - kan hem zelf niet meegeven hier)

Veel van ons doen en laten heeft te maken met het OVER-leven.

Gewetenloosheid is daar uiteindelijk niet echt bevorderlijk voor.

marmot

marmot schreef:Veel van ons doen en laten heeft te maken met het OVER-leven. Gewetenloosheid is daar uiteindelijk niet echt bevorderlijk voor. marmot

Overleven en het bevredigen van behoeften, zegt men. Er zijn er nogal wat, de behoeftentheorie van Murray geeft daar een overzicht van, in relatie tot de (her)ontdekking van onszelf zou 'overleven' dan vertaald kunnen worden als de 'overstijging' van het duale en derhalve tijdruimtelijke leven. Het zijn vreemde ervaringen maar toch ook weer niet, dit niet weten zou dan 'gewetensloos' zijn?

Ik bedoelde  'gewetenloos' in de zin van inhumaan-infaam-onterend-harteloos-onmenselijk-onbeschaamd-zonder mededogen-machiavellistisch.
Zoiets zal een mens ( zeker op den duur) toch opbreken.

marmot

marmot schreef:Ik bedoelde  'gewetenloos' in de zin van inhumaan-infaam-onterend-harteloos-onmenselijk-onbeschaamd-zonder mededogen-machiavellistisch. Zoiets zal een mens ( zeker op den duur) toch opbreken. marmot

Dat is wat we vandaag al zien, hier tegenover staat ook zoiets als 'angst voor vrijheid', het is zeer paradoxaal. Erich Fromm onderscheidt verschillende vluchtwegen, zeer dogmatisch:

Drie vluchtwegen

Erich Fromm ziet drie verschillende vluchtwegen die de mens gebruikt om zijn vrijheid en verantwoordelijkheid te ontlopen. In elk van de drie vluchtwegen doet de mens afstand van het recht op handhaving van een eigen mening, eigen belangen en eigen geluk.

(1)   Autoritarisme

Het eerste is autoritarisme of de neiging om de onafhankelijkheid van het eigen zelf op te geven en dat te doen samensmelten met iemand of iets buiten de eigen persoon teneinde zich de kracht te verschaffen die men zelf mist. De mens wordt de indruk gegeven dat hij alleen geluk zal kennen als hij zich onderwerpt aan deze krachten. In feite beschrijven we hier het conservatisme als een tegenpool van het liberalisme.

(2)  Destructivisme

Een tweede vluchtweg is het destructivisme of het gevoel van de eigen machteloosheid tegenover de wereld buiten zichzelf door deze te verwoesten. Deze drift zou voortvloeien uit de individuele en sociale omstandigheden die het leven onderdrukken.

(3) Automatisch conformisme

Tenslotte is er de meest voorkomende vluchtweg, namenlijk het automatisch conformisme. Daarbij houdt het individu op zichzelf te zijn. Hij neemt volledig de persoonlijkheidsvorm aan die hem door zijn culturele omgeving wordt aangeboden en waardoor hij gaat gelijken op datgene wat anderen van hem verwachten.

https://vagiwe.wordpress.com/2015/03/02/angst-is-een-slechte-raadgever-zeggen-we/

Caspar schreef: (Als onder zulke omstandigheden iemand samen kan zijn met andere mensen, is een andere zaak)

Is dit een google vertaling of zo? "Als" moet natuurlijk "of" zijn.

En mijn antwoord is prima en immer actueel.